آشنایی با ساز نی - گیگابلاگ

خبرنگاران | سرویس فرهنگ و هنر - نی سازی است کهن و در تمامی نواحی ایران معمول است. نی همان طور که از اسمش پیداست از چوب گیاه نی تهیه می شود و نی هایی که از نواحی خشک به دست می آیند چوب محکم تری داشته و ترک نمی خورند. نی از ساز هایی است که برای تک نوازی مناسب تر است، ولی در گروه نوازی های ساز های ملی هم از آن استفاده می شود. در ادامه بیشتر با جزئیات و نحوه نواختن آن آشنا می شویم.

معرفی ساز نی

نی یک ساز بادی قدیمی و ساخته شده از گیاه نی است. در طول نی شش گره و هفت بند وجود دارد و به همین دلیل آن را نی هفت بند می نامند. هنگام نواختن این ساز هوا از دهانه نی وارد می شود و با انگشت گذاری بر سوراخ های روی آن و با تغییر فشار هوا، صدا های مختلف از آن خارج می شود.

نی را نوازنده به صورت عمودی در دست گرفته و دهانه آن را بین دو دندان جلو و یا بین لب ها قرار می دهد، سپس در آن می دمد. هوا از سوراخ های نی خارج شده و نوازنده با انگشت های هر دو دست، سوراخ ها را میگیرد یا باز می کند. ممکن است نوازنده هنگام نواختن، دست راست را بالای دست چپ قرار دهد و یا برعکس.

نی در اندازه های مختلف ساخته می شود ولی به طور کل طول آن حدود 30 تا 65 سانتی متر و قطر آن حدود یک ونیم تا سه سانتی متر است. بر روی یک نی شش سوراخ وجود دارد که 5 سوراخ آن در طرف جلو و یک سوراخ در قسمت عقب نی است. هرچه لوله ساز باریک تر و کوتاه تر باشد صدای آن زیر تر است و برعکس.

چون بدنه ساز نی در طبیعت رشد می کند، نمی توان دو نی را یافت که کاملا از هر جهت همسان باشند. به همین دلیل، با انتخاب طول و قطر آن از هر پرده یا وسعت صدایی می توان یک نی داشت. بیشتر از این ساز برای تکنوازی استفاده می شود و قابلیت کوک کردن ندارد.

وسعت صدای نی

وسعت معمول صدای نی حدود دو اکتاو و نیم است. وسعت نی به چهار منطقه صوتی تقسیم می شود:

1. صدای بم و بم نرم

2. صدای اوج

3. صدای غیث

4. صدای ذیل (پس غیث)

چون در هر نوع نی یک یا دو صدا وجود ندارد به سختی می توان تمام فواصل موسیقی ملی را با نی قابل اجرا کرد ولی امکان پذیر است. دو اکتاو از منطقه صوتی وسط بهترین میدان صدا دهی نی است.

انگشت گذاری نی

سوراخ های ساز نی (سوراخ های پنج گانه روی نی) از پایین به بالا شماره گذاری می شوند. اگر از پایین به بالا اول دست چپ و بعد دست راست بر روی نی گذاشته شود، انگشت کوچک دست چپ شماره 1 و آزاد است، یعنی وظیفه اجرایی ندارد. انگشت دوم روی سوراخ اول، انگشت سوم (میانی) بین سوراخ های اول و دوم که حکم تکیه گاه را دارد، انگشت چهارم (سبابه) روی سوراخ دوم و انگشت شست پشت نی به حالت تکیه گاه قرار می گیرد.

انگشت اول (کوچک) دست راست نیز مانند همین انگشت در دست چپ آزاد است. انگشت دوم روی سوراخ سوم، انگشت سوم (میانی) روی سوراخ چهارم، انگشت چهارم (سبابه) روی سوراخ پنجم قرار می گیرد و سوراخ پشت نی که ششمین سوراخ است با انگشت شست دست راست گرفته می شود.

نت نویسی برای ساز نی

نت نویسی این ساز با کلید سل خط دوم است.

انواع نی

از آنجا که نی یک ساختار طبیعی دارد و نمی توان آن را کوک کرد پس برای هر پرده ای می توان یک نی با طول و قطر لوله متفاوت داشت. به غیر از نی در کوک دو بقیه نی ها نوعی ساز انتقالی هستند. مثلا نی در کوک سی بمل وقتی دو می زند سی بمل صدا می دهد. بنابراین برای آنکه صدای دو بدهد باید یک پرده بالاتر برای آن نوشت؛ یعنی نت ر.

در خاتمه گوشهی دلنشین کرشمه با ساز نی را گوش می دهیم:

کد مولتی مدیا

دانلود

فیلم اصلی