نقش دستمال در پایکوبی های محلی ایرانیان - گیگابلاگ

به عنوان نمونه، دستمال در پایکوبی های محلی ایرانی ها، حکم همان سلاح را دارد. دستمال های سفید به معنی صلح و دستمال قرمز به معنی آمادگی برای جنگ و دفاع است. گاهی این دستمال های رنگی یکی، دو تا یا چهارتاست که در دستان اولین و آخرین فرد گروه است و معنای یکسان بودن همه اعضا و افراد جامعه را می دهد.

پایکوبی هایی که با در دست دریافت دستمال انجام می گردد را بیشتر می توان در میان کردها، لرها و قشقایی ها مشاهده کرد. وقتی یک تیم از مردان و زنان گردهم می آیند و دایره وار با لباس های سنتی، دستمال در دست گرفت و پاها را جلو و عقب می برند، نشانه اتحادی است که در میان آنها وجود دارد.

زنان و مردانی که دایره وار و با تکان دادن دستمال های رنگارنگ و با حرکاتی موزون می پایکوبیند، مشخصه مراسم عروسی و شادی لرهای بختیاری است. زنان با لباس های رنگارنگ محلی و مردان با شلوار دَبیت و چوقا می پایکوبیند و هراز گاهی صدای کِل زدنِ زن ها و گالِه مردان به گوش می رسد.

چهار دستمالی هم مانند پایکوبی سه پاست با این تفاوت که پایکوبیندگان بعد از برداشتن سه قدم، دیگر دو گام به عقب برنگشته بلکه تنها دوگام به صورت درجا برمی دارند و بقیه مراحل مشابه پایکوبی سه پاست.

معمولاً در پایکوبی های گروهی محلی افرادی که در ابتدای گروه می پایکوبیند، حکم فرمانده و راهنمایی نماینده گروه را به عهده دارند. این نماد به خصوص در میان زاگرس نشینان معنای بیشتری دارد چون گروه پایکوبیندگان حکم یک گروه نظامی را دارد که فرمانده ارشد آن به جای سلاحی که در کاخ شاهان اجازه ورودش به نداشتند با دستمال راهنمایی گروه را انجام می دادند.

دستمال گردانی کردها

به طور حتم پایکوبی کردی بخشی از آئین نمایشی کردهاست که به صورت گروهی اجرا می گردد. در این نوع پایکوبی هم، وقتی پایکوبیندگان پنجه دستانشان به هم گره خورده، در سمت چپ و راست حرکت می نمایند و نفر اول سمت راست، دستمالی به دست دارد و نقش راهنمایی نماینده را ایفا می نماید. به این ترتیب ریتم و شور پایکوبیندگان را با تکان دادن دستمال به عهده می گیرد.

در شکل دیگری از پایکوبی برای اضافه کردن شور پایکوبیندگان، معمولاً پایکوبینده اول با دو دستمال رنگی به انجام حرکات نمایشی می پردازد و توانایی و تبحر خود رادر پایکوبی به نمایش می گذارد. به این نوع پایکوبی دو دستماله می گویند که بیشتر در مناطق کردستان به خصوص کرمانشاه و ایلام رواج دارد.

دستمال گردانی قشقایی ها

یکی از تماشایی ترین جلوه های عروسی قشقایی ها، پایکوبی دستمال آنهاست. وقتی که هر یک از زنان و مردان دو دستمال در دست گرفته و پیرامون یک دایره عظیم قرار می گیرند، جلوه ای از رنگ و شادی به وجود می آید. آنها با آهنگ کرنا و دهل، دستمال ها را در هوا می پایکوبیانند و با حرکات موزون به کار خود ادامه می دهند. پایکوبی دستمال بازی در میان ایل قشقایی یاقلق آتما نام دارد. دستمال بازی زنان قشقایی به هلی مشهور است. این پایکوبی با ریتمی آهسته آغاز می گردد که بعد از چند دقیقه کمی تند و بعد به ریتم متوسط تبدیل می گردد.

دستمال گردانی بختیاری ها

در میان ایل بختیاری، پایکوبیی به نام دستمال بازی یا دسمال بوزی وجود دارد که زنان و دختران و مردان در یک دایره قرار گرفته و هر کدام با دو دستمال حرکات پایکوبی پا و پایکوبی دستمال اجرا می نمایند و این افراد لباس های محلی و زیورآلات سنتی ر به همراه دارند و هر یک دو دستمال در دست می گیرند و با تکان دادن دست و پاهایشان و با جلو و عقب رفتن در یک محیط دایره ای می پایکوبیند. هنگام پایکوبی تند هم هر یکی از اجرا نمایندگان دستمال ها را به دور سر می گردانند و روی شانه می اندازند. گام ها نیز تندتر عقب و جلو می رود.

تاریخچه استفاده از دستمال در پایکوبی

از اواخر قرن 18 میلادی، دستمال های سفید برای نشان دادن تأیید در رویدادهای عمومی مانند موکب ها یا تجمعات سیاسی، توسط زنان (مردان معمولاً کلاه خود را بهم می زدند)، تکان داده می شد. شاید استفاده از دستمال در پایکوبی های محلی نیز از این تاریخچه هم ریشه داشته باشد چون پایکوبی با دستمال تنها در ایران انجام نمی گردد، بلکه استفاده از دستمال یکی از ویژگی های پایکوبی سنتی آفریقای غربی و آمریکایی آفریقایی تبار است. دستمال ها همچنین در بعضی از انواع پایکوبی های محلی انگلیس هم وجود دارد.

استفاده از دستمال در پایکوبی را می توان دارای تاریخی کهن دانست چون در سفالی که متعلق به 3600 سال پیش از میلاد بوده و در کاوش های تپه سیلک کاشان پیدا شده، می توان دید که گروهی از پایکوبیندگان پارچه یا دستمال یا چیز دیگری را در میان دستهای خود گرفته و بپایکوبی مشغولند.