جان تازه در کالبد درخت - گیگابلاگ

ما به این شعار، چند کلمه دیگر هم اضافه می کنیم و می گوییم، درخت ها را قطع نکنید؛ حتی درخت های خشک را. همان درخت های خشکی که در سرنوشت شان سایه سنگین تبر است و گذران روزگار با تنه هایی بی سر.

هنر پیکرتراشی روی چوب، همینجاست که به یاری این درخت ها آمده و به آنها عمر دوباره بخشیده و با احیای دوباره شان، آنها را برای همواره در خاطره شهرها و خیابان ها ماندگار نموده است، حتی اگر دیگر برگ و باری نداشته باشند اما جان می دهند برای تماشا.

منظری نو از درختان خشکیده

فرقی نمی نماید، کجا زندگی کنید، شهر یا روستا. هرجا که باشید درخت ها در خلق منظر زندگی نقشی به سزا دارند و در میان سایر عناصر طبیعی، تاثیرگذاری شان از نظر ساختار و بافت، قابل مقایسه با بقیه نیست.

در شهرها اما حکایت احتیاج به درخت ها، حکایت جان است ؛ جانی که در میان انواع و اقسام آلودگی های شهری، دست به دامان درخت هاشده تا چندصباحی بیشتر زنده بماند. همین است که درخت ها شش های زنده بدنه شهرها لقب گرفته اند و درختکاری در شهرها و در میان انبوه آلودگی های محیطی به یک ضرورت تبدیل شده است.

درخت ها اما مثل همه موجودات زنده در بحبوحه همین آلودگی های زیست محیطی و مقابله با آفات و بیماری ها، ممکن است از بین بفرایند و تبدیل بشوند به تنه هایی بی جان.

این تنه های خشک و بی جان اما از نگاه هنرمندان پیکرتراش صنایع دستی، می توانند به یک پیکره منحصربه فرد تبدیل شوند.

رویه ای که مدتی است از سوی شهرداری های شهرهای مختلف کشور دنبال می گردد تا به این ترتیب، منظر شهرها زیباتر گردد. حرکتی که از نگاه بسیاری از شهفرایندان هم نشانه احترام به مولفه های محیط زیستی است و هم ایجاد منظری جدید و نو از درختان خشکیده؛ حرکتی که با حداقل هزینه ها، علاوه بر زیبایی و جذابیت بصری در فضای شهری و محیط پیرامون، شهری زیست پذیر را به شهفرایندان هدیه می دهد.

یک نگاه قدرشناسانه به درخت

حسین فرزان یکی از هنرمندان صنایع دستی کشورمان است که پیکرتراشی روی درختان بلندترین خیابان خاورمیانه را در کارنامه دارد؛ ما او را در هیاهوی چهاردهمین نمایشگاه بین المللی گردشگری و صنایع دستی می بینیم ؛ هنرمندی که در غرفه ای پر از بوی چوب تازه، میزبان بازدیدنماینده هاست.

با او درحالی هم صحبت می شویم که با چاقو و چکش و مغار، مشغول پیکر تراشی پیر زمانه روی تنه یک درخت است؛ همان پیکره ای که نمونه اش را روی یکی از درخت های روبه روی پارک ساعی در خیابان ولی عصر، تراشیده و حالا مدت هاست پیرزمانه اش، شهفرایندانی را نظاره می نماید که در شلوغی و ازدحام خیابان ولی عصر، با عجله می آیند و می فرایند.

آن طور که این هنرمند صنایع دستی به ما می گوید: پیکرتراشی روی درختان خشک، یکی از شاخه های تخصصی کار با چوب است که خوشبختانه مدتی است مورد توجه قرار گرفته است.

از نگاه این هنرمند، چوب در هر شکلی که باشد زیباست، چه شاخه یا تنه یک درخت سبز باشد و مأمن و پناهگاه پرندگان، چه درختی بی بار و خشک که با دستان هنرمند و فکر خلاق یک هنرمند به پیکره ای جاندار و ماندگار تبدیل گردد.

همین است که می گوید: ما درباره اهمیت درخت ها زیاد شنیده ایم و درخت ها تا وقتی زنده هستند، در زندگی ما انسان ها اثرگذارند و جایگاهی ارزشمند دارند.

پیکرتراشی روی تنه درخت های بی جان در حقیقت یک نوع نگاه قدرشناسانه به همین درخت ها دارد و به عنوان یک حرکت نمادین می تواند آنها را به یک اثر ماندگار تبدیل کند.

در نگاه این هنرمند صنایع دستی، تنه درخت های خشکیده به طور بالقوه، یک پیکره و شکل را در خودش پنهان دارد: شاید نگاه من با نگاه بقیه فرق داشته باشد اما من وقتی به یک درخت خشکیده نگاه می کنم، با همان اولین نگاه، با توجه به گره های روی تنه درخت و حجم تنه و... چیزی را می بینم که در خیالم به یک شکل واقعی تبدیل می گردد و پیکره های تراشیده شده از همین جا و همین ایده شکل می گیر د، البته معتقدم این درخت ها هستند که خودشان با ما حرف می زنند و آنچه باید بشوند را به ما الهام می نمایند.

این استاد پیکرتراشی روی چوب، برای ما از تجربه جالب کار روی درخت های خشکیده، خیابان ولی عصر، فاطمی، سهروردی و شریعتی هم می گوید؛ یک تجربه میدانی درست وسط شلوغ ترین خیابان های شهر: کار کردن بین مردم، یکی از بهترین تجربه ها برای یک هنرمند است، به معنای واقعی کلمه من در این تجربه ها، از مردم انرژی گرفتم و خود کار هم البته برای مردم جالب و عجیب بود، چراکه می دیدند درخت های خشکی که در ریشه هستند و به خاطر مخاطراتی که ممکن است به وجود بیاورند، باید قطع شوند، به این شکل احیا می شوند و جان دوباره می گیرند.پیغام این هنر، درحقیقت این است که درختان را

قطع نکنید.

هنری که در شاخه لند آرت (هنر زمینی) قرار می گیرد و یکی از دستاوردهای طبیعی یک مکان را به یک وسیله هنری تبدیل می نماید و به یک بازیافت فوق العاده محیط زیستی می انجامد.

از تهران و اصفهان تا همدان و تبریز

پیکرتراشی روی تنه درختان خشک، حرکتی است که نه تنها در تهران که در دیگر شهرهای کشورمان هم دیده می گردد؛ سرنوشتی که در شاهین شهر اصفهان، درختان خشک زیادی را به پیکره های چوبی زیبا تبدیل نموده است و آن طور که علی عرب، مدیرعامل سازمان زیباسازی شهرداری شاهین شهر می گوید، یک حرکت ضروری در جهت حفظ و نگهداری درختان خشک در مناظر شهری است. به گفته این مقام مسؤول، درختان خشک نه تنها مناظر شهری را تحت الشعاع قرار می دهند و آلودگی بصری ایجاد می نمایند بلکه خودبه خود به کانون آفات هم تبدیل می شوند و احتمال آتش سوزی را هم بالا می برند، همین است که شهرداری ها به ناچار در اولین فرصت اقدام به حذف این درختان خشک می نمایند.

پیکرتراشی، راهی است که شهرداری شاهین شهر برای حفظ درختان خشک این شهر انتخاب نموده و برای این انتخاب یک دلیل دارد: در سال های گذشته برای تنومند شدن هر درخت در این شهر، زحمات بسیاری کشیده شده و خشک شدن درختان برای ما به هر دلیلی که شامل انتها سن بیولوژیکی، بیماری، آفت زدگی، تنش های محیطی، نامناسب بودن بستر و... است، یک دغدغه عظیم است تا حتی به صورت خشک هم که شده آن را حفظ کنیم و برای انتخاب طرح های پیکرتراشی هم سعی کردیم خاطرات جمعی مردم و نمادها را برای شهفرایندان زنده کنیم.

همین است که حالا درخت های خشکیده شاهین شهر، تبدیل شده اند به پیکره های چوبی از سیمرغ، شاهین، درخت قصه گو، پلاک یادمان شهدا و... در شهر تبریز و در حوالی مجموعه تاریخی-تفریحی ائل گلی هم درختانی هستند که ریشه در زمین دارند و تنه هایشان مدت هاست پیکره هایی زیبا هستند؛ پیکره هایی که به عنوان یک مجسمه و المان، تاریخ، فرهنگ و هویت این شهر را به گردشگران نشان می دهند.

مجید کارگر، هنرمند پیکرتراش تبریزی هم در همین باره می گوید: هرکدام از این مجسمه های چوبی علاوه بر زیباسازی شهر، حامل پیغامی فرهنگی برای مردم هستند. در مجموعه ائل گلی، المان کتاب و کندو از اقدامات بنده و استاد محسن قاسمی است، المان کندوی زنبور نماد پاکی، نظم در سیستم زندگی اجتماعی طبیعت و زحمتکشی است و المان کتاب شامل پیغامی برای ترغیب مردم به کتاب و کتابخوانی است.

در ملایر و همدان هم همین چند روز پیش، پیکرتراشی روی کالبد تعدادی از درختان خشک بلوار سیف الدوله و محوطه اطراف میدان بابک به اتمام رسید؛ اتفاقی که حسین بابایی، شهردار ملایر درباره اش می گوید: متأسفانه گاهی به دلایل مختلف با خشک شدن بعضی درختان سطح شهر روبرو می شویم و با توجه به این که ملایر به عنوان شهر جهانی مبل منبت، ثبت جهانی شده است، ترجیح دادیم تا جایی که امکان دارد به جای قطع درختان خشکیده، از آنها در زیباسازی سیما و منظر شهری استفاده کنیم، چراکه باید فضاسازی المان های شهری هم به تبعیت از این برند معتبر جهانی متأثر و دستخوش تحولات به روز و مرتبط گردد.

مینا مولایی - ایران / روزنامه خبرنگاران