چرا انتخاب رئیس فدراسیون فوتبال مهم است؟ - گیگابلاگ

علی عالی- این روزها اعضای مجمع فوتبال ایران چون تنِ بی سر به دنبال چهره ای هستند تا آنان را رهبری کند. روزهایی که فوتبال ایران بی پناه است و اخبارِ بد، کامِ فوتبال دوستان را تلخ می کند. آخرین خبر، شوکه کننده بود و محرومیت ایران از میزبانی نشان می دهد با وجود اینکه رئیس سابق فدراسیون فوتبال عضو کمیته 24 نفره هیأت اجرایی است اما همچنان قدمی برداشته نمی شود.

پیکانِ سیاست به سوی فوتبال ایران هدف گذاری شده است و فوتبال، رئیسی ندارد که با حقوق بین الملل، افکار عمومی و مردانِ تصمیم ساز و تصمیم گیرِ فوتبال آسیا را اقناع کند. بحرانِ اعتماد؛ حلقه مفقوده چهره هایی که بر مسند کار نشسته اند و هواداران در نازل ترین سطح، حامی شان هستند. بر سرِ این فوتبالِ بی سر چه آمده که چنین بی سر و صاحب شده است؟

داستانِ سراشیبی فوتبال ایران را باید از سال ها دورتر روایت کرد؛ نوزدهم دی ماه 1386. اواسط دهه هشتاد، دو نام در ابتدای لیست منتخبینِ مجمع فدراسیون فوتبال قرار گرفت: علی کفاشیان رئیس و مهدی تاج نایب رئیس.

علی کفاشیان وقتی به عنوان یکی از گزینه های ریاست فدراسیون فوتبال مطرح شد، کمتر عضو مجمعی او را جدی می گرفت. او برنامه ای هم برای اداره فوتبال نداشت؛ هیچ طرح مکتوبی برای اقناع اعضای مجمع فوتبال از سوی او ارائه نشد. همان زمان محسن صفایی فراهانی رئیس کمیته انتقالی وقت و مسئول برگزاری انتخابات بعد از تعلیق به کفاشیان گفت: برای چه به فوتبال آمدی؟ اینجا با فدراسیون دوومیدانی متفاوت است. اصلاً برنامه ای داری؟ و تنها نامزد ریاست فوتبالِ ایران در مواجهه با چنین پرسشی فقط خندید و گفت: من همین جوری آمدم و علی آبادی رئیس فدراسیون خواهد شد. و بعد خنده ها و بی برنامگی هایی که دیگر جزوی از سیستمِ مدیریتی کشور شده بود، خرابی هایی به بار آورد که قابل مقایسه با هیچ دوره ای در فدراسیون فوتبال ایران نیست.

داستان مهدی تاج اما متفاوت بود. با شعار برنامه محوری آمد اما نتوانست تا آخرین روز طبق برنامه بر سر کار بماند. این مهم ترین پیچِ تاریخی فوتبال ایران در یک دهه گذشته است. مهدی تاج استعفا کرده است و حیدر بهاروند، یکی از مدیران کم حاشیه و آرامِ فوتبال ایران زمام امور را به دست گرفته و همین می تواند تضمین انتخاباتِ سالم برای فدراسیون فوتبال باشد. سرپرستی که می خواهد در آرامش، انتخابات را برگزار کند و جایگاه را تحویل رئیس آینده دهد.

دورانِ پر تنشِ ریاست علی کفاشیان و مهدی تاج به خاتمه رسید. جایگزین او کیست؟ رئیس بعدی فدراسیونِ فوتبال ایران احتمالاً یک ویرانه تحویل خواهد گرفت. فدراسیون به سکون رسید و از حرکت بازماند. قدم های برداشته شده به مقصد نرسید و هیچ کدام از دو رئیسِ سابق، گزارشی ارائه نکردند تا چشم ها بازتر و گوش ها شنواتر شود. یکی از پرسش هایی که کمتر به آن پرداخته می شود، این است که رئیسِ آینده فدراسیون فوتبال ایران باید چه خصوصیاتی برای اداره فوتبال داشته باشد؟

1-انگیزه: مدیر و کارکنان دو عنصر مهم در مدیریت فدراسیون فوتبال ایران هستند. آنها اگر برنامه ای در کار باشد باید با هم کار کنند، پشتیبان هم باشند و به وظایف خود عمل کنند. اساسِ کارِ پیروز، انگیزه است. استمرارِ پیروزیت های یک فعالیت مرهون همین نکته است. فوتبال ایران نیازمند انگیزه های تازه است تا گام های مهم در درون کشور، آسیا و دنیا بردارد. گام هایی متوازن در حوزه های زنان و فوتبال پایه. گام هایی پایدار در ساختار لیگ داخلی. گام هایی حساب شده برای تیم ملی. قدم هایی حساب شده برای بازگرداندن اعتبارِ کمرنگ شده، برای جایگاه های از دست رفته و به دست نیامده. این مهم جز با مدیران و کارمندان پرانگیزه اتفاق نمی افتد تا قطار فوتبال ایران را به حرکت دربیاورند.

2-هنوز اساسنامه؟ در حالی که کنارِ گوشِ ما، قطر، خود را برای برگزاری جام دنیای آماده می کند، فوتبال ایران درگیر این سؤال است: چرا فوتبال هنوز اساسنامه ندارد؟ نیاز قطر به ساخت ورزشگاه ها و مراکز تفریحی و اقامتی برای مسابقات جام دنیای فوتبال باعث شده که بزرگترین و پیروز ترین شرکت های عمرانی برای ساخت این ورزشگاه ها و مراکز به قطر بیایند و اقتصاد قطر را دستخوش تغییرات مثبتی کنند.

بانک ملی قطر در گزارشی قید کرده که سرمایه گذاری ها در صنعت ساخت وساز، نقطه عطفی برای ایجاد یک اقتصاد مبتنی بر دانش در این کشور موسوم به چشم انداز 2030 است. علاوه بر آن، میزبانی جام دنیای ابزاری کلیدی برای دستیابی این کشور به هدف بلندمدتِ مدرن سازی اقتصاد محسوب می شود. با توجه به اینکه ایجاد و رشد یک اقتصاد مبتنی بر دانش، نیازمند سرمایه و نیروی انسانی است، میزبانی جام دنیای 2022 را می توان فرصتی برای اقتصاد قطر دانست. برگزاری این رویداد بزرگ ورزشی به این کشور کمک می کند تا نیروی انسانی ماهر و متخصص خود را از سایر نقاط دنیا جذب کند اما بحث ها در فوتبالِ ایران در نازل ترین سطح است؛ هنوز در بدیهیات مانده ایم و پاسخی برای پرسش های ابتدایی نداریم و ابتدایی ترین مسائل، محلِ نزاع است.

فوتبال ایران اسیرِ آدم های تکراری است. افرادی که در تولیدِ ادبیاتِ فوتبال ناتوان هستند و ایده ای برای اداره خانواده بزرگ فوتبال ندارند. نویسنده اعتقاد دارد نمی توان همه افراد باتجربه را کنار گذاشت، اتفاقاً باید از این افراد استفاده برد اما این روشی که در پیش گرفتیم نیاز به بازنگری جدی دارد. تنها راه برون رفت از این شرایط، فعالیتِ جمعی است. مدلِ مطلوب برای وضع موجود همین است. راهی جز استفاده از مردان و زنانی دانا، جوان، باتجربه، برنامه محور، دنیا دیده و با تفکری مالی نداریم. اشتباه را نباید با اشتباه جبران کرد. جبرانِ اشتباه را باید با راه چاره همراه کرد. باید بپذیریم روش های گذشته منسوخ بوده که نتیجه اش وضع موجود است؛ حرکت بر سطح و دوری از عمق. ادبیاتِ جاری فوتبال ایران نیاز به بازنگری تازه دارد.

3- اداره جمعی: فوتبال فراتر از یک بازی معمولی است. همانند اجرای یک نمایشنامه، روی سن به نام مستطیل سبز که هم دیالوگ دارد، هم میزان سن، هم بازیگر و البته کارگردان. فوتبال پدیده اجتماعی است و به ما می آموزد چگونه تمرین، تکرار و تجربه کنیم.

فوتبال به ما یاد می دهد چگونه با کارِ گروهی به نتیجه برسیم. چگونه کنار همدیگر به پیروزیت برسیم. چگونه با همدیگر بیاموزیم و چگونه زندگی کنیم، بجنگیم و شجاع باشیم. فدراسیون فوتبال ایران هم باید جمعی اداره شود. محسن صفایی فراهانی بیست وپنجم دی ماه 1386 در روز معارفه علی کفاشیان و اعضای جدید هیأت رئیسه فدراسیون فوتبال گفت: در انتخابات فدراسیون فوتبال نیز گفتم که اساسنامه جدید با اساسنامه گذشته، ماهیتش تفاوت کرده است. در هیأت رئیسه گذشته رئیس با هیأت رئیسه مسئولیت مشترک نداشتند، ولی هم اکنون رئیس به همراه دیگر اعضا به صورت یک تیم این مسئولیت سنگین را انجام می دهند و همه فشارها بر دوش یک فرد نیست. امروزه دیگر مسائل و مسائل فوتبال، تنها مربوط به زمین فوتبال نیست و باید خیلی گسترده تر از آن فکر کنیم. فوتبال مقوله ای است که می تواند در شرایط یک کشور نیز تأثیرگذار باشد. بنابراین فدراسیون جدید با توجه به مسئولیت چهار ساله ای که از مجمع گرفته می تواند با حمایت مجمع به کار خود ادامه دهد.

فوتبال ایران نیازمندِ اجماع ملی برای نجات فوتبال است. افرادی انتخاب شوند که بتوانند چرخ های به گِل نشسته فوتبال ایران را به حرکت درآورد و این افراد، ویژگی های منحصر به فردی داشته باشند. ما در همه این سال ها مدیر نساختیم اما می شود مدیرانی را یافت که در قالبِ اجماع ملی کار کنند، نوآوری داشته باشند و با برنامه حرکت کنند. افرادی که از دلِ اجماع ملی انتخاب می شوند، همراه تر، هماهنگ تر، مشورت پذیرتر و عقلانی تر هستند. توقع از وزیر ورزش و دیگر اعضای مجمع فدراسیون فوتبال این است که آغاز کننده این موج باشند. این راه، نزدیک ترین، مهم ترین و کوتاه ترین راستا برای تحول است. آنچه امروز می بینیم، فرسنگ ها با فضای داخلی و بین المللی فاصله دارد و شاهد ضربات جبران ناپذیری به دلیل فقدان این نقشه راه در همه این سال ها بودیم. در همه این سال ها اگر رویه درست تر و حساب شده تری داشتیم، منجر به پرورش بسکمک از نیروها می شد اما نگاه حذفی موجب شد هرگز شاهد رویش های تازه در سطح بالا نباشیم. خط کش گذاشتیم و آدم ها را حذف کردیم. به جای نگاه انبساطی، نگاهِ انقباضی داشتیم. به جای نگاهِ جمعی، نگاه فردی داشتیم. به جای کارِ گروهی، فردی تلاش کردیم؛ دور از چشمِ دیگران. اگر اجماع ملی برای فدراسیون فوتبال ایران شکل بگیرد، افراد با مشورت پذیری بالا انتخاب خواهند شد چون خود را وامدار گروه بزرگی در پشت سر خود می بینند و آنگاه به رفتارِ متعهدانه تری می رسیم. مشورت در این گزاره به معنای دخالت نیست، به معنای بازی دادن همه نیروهای فعال برای نجاتِ فوتبال است.

4-شهامت: دیوید ویسکات در کتابش می نویسد: اگر نتوانید تغییر کنید، نمی توانید رشد کنید. اگر نتوانید رشد کنید، نمی توانید بهترین باشید. اگر نتوانید بهترین باشید، نمی توانید شاد باشید و اگر نتوانید شاد باشید، چه چیز دیگر مهم است؟ فوتبال ایران نیاز به تغییر، رشد، بهترین بودن و شاد زیستن دارد. فوتبال ایران باید محلی برای لذت بردن باشد.

اگر فوتبال ایران بخواهد مثل همیشه همان کاری را انجام دهد که قبلاً انجام می داد، دیگر آنچه قبلاً به دست می آوردیم را به دست نخواهیم آورد، چراکه دنیا تغییر کرده است. شهامت تغییر کردن به فرد این امکان را می دهد که بتواند واقعیت های وجودی اش که برای او کاربردی ندارند و مانع پیشرفتش می شوند را رها کند. فوتبال ایران محتاجِ رها شدن از مدیریت سنتی است. محتاج رها شدن از کمک های دولتی. محتاج فاصله دریافت از ابهامات مالی. فاصله از اداره هیأتی. فوتبال ایران سال هاست اعتماد به نفسش را از دست داده است. شهامت حلقه مفقوده مدیریت فوتبال ایران است. از آن سو، قبولِ مسئولیتِ اداره فدراسیون فوتبال در این شرایط بغرنجِ مالی نیازمند شهامت و شجاعت است و پیدا کردن افرادی که حاضر باشند بیایند و در این فوتبال کارِ بزرگی کنند، کار آسانی نیست؛ البته اگر نخواهیم دنبالِ همان آدم های تکراری باشیم.

5- کارآفرین به جای مدیر: در نظر دریافت فوتبال به عنوان استعاره برای هر مقوله مرتبط به کسب و کار ممکن است عجیب به نظر بیاید اما باید پذیرفت کنترل بودجه در یک فدراسیون یا یک باشگاه با فراست می تواند شباهت های زیادی به کارآفرینی داشته باشد. خروجی مدیریت در این سال ها تعیین و نتیجه روشن است؛ ورشکستگی فوتبال. فوتبال نیاز به چهره ای مالی، جوان اما پرتجربه و به روز دارد تا در قامت یک کارآفرین وارد شود. فردی که از فرصت های حاصل از شبکه های تحت مدیریتش استفاده می کند و با شناسایی حوزه هایی که می تواند در آنها مؤثر باشد، منابعِ موجود را بهبود می بخشد.

هدف این خواهد بود که به شناسایی شرایط و رویه هایی منجر شود که سرمایه گذاری های تجاری ناگهانی با گرایش اجتماعی در آنها شکل گرفته باشد. این مورد می تواند شامل ایجاد سازمان های جدیدی باشد که به محیط اجتماعی، مالی وابسته هستند. کارآفرینی در فدراسیون فوتبال، تکوینِ استحکامِ سرمایه گذاری را با فراهم آوردن فعالیت های تجاری بهبود می بخشد. این حوزه از کارآفرینی با بهره گیری از دنیای شدن و سبک زندگی کارآفرینانه، ترغیب به سرمایه گذاری های تجاری جدید می کند و می تواند برای گسترش سرمایه گذاری های تجاری، در راستای فراتر از منابع موجود حرکت کند. استفاده از مهارت های اجتماعی و دانشِ بازار، اولیه ترین رویه های این تفکر است. از یاد نبریم فوتبال در بسکمک از کشورها، محلِ درآمدهای کلان است. مدیرِ کارآفرین به دنبال نوآوری است. به دنبالِ چشم اندازی رشدگرا، ریسک پذیری حساب شده، انعطاف پذیری، خلاقیت و تکرار است. فرق یک کارآفرین سازمانی با یک مدیر در همین است که به احتمال زیاد به صورت فعالانه برای منابع سود بکر و بالقوه در جست وجو است. آنها با شناختی که به دست می آورند، محصولات و خدمات جدیدی را که در حال حاضر وجود ندارند، شناسایی می کنند.

6- آینده فوتبال: ما نیاز به افرادی داریم که اصولِ مدرن را برای فوتبال طراحی کنند. بتوانند گسلِ عمیقی که میانِ فوتبال و افکار عمومی ایجاد شده است را پر کنند چراکه فوتبال، آسیبِ سنگینی در حوزه سرمایه اجتماعی به بار آورده است که به همین راحتی ها فراموش نمی شود. اشتباهات بعدی سنگین تر و هزینه هایش به مراتب بیشتر خواهد بود. ما نیاز به نگاهِ جمعی و جذبی داریم. فوتبال ایران در نقطه عطفی تاریخی قرار گرفته است. فرصتی که می تواند منجر به انتخاب فردی شود که فراتر از مسائل جناحی، خطی و سیاسی باشد.

همه ما -مخاطبان، مدیران و حتی اعضای مجمع- که این سطور را می خوانیم، گزینه هایی در ذهن داریم اما باید رئیس و اعضای هیأت رئیسه ای را انتخاب کنیم که کارآمدی داشته باشند، حرفه ای مدیریت کنند و مسئولیت پذیر و متعهد باشند چون این تصمیم بی سابقه است، خروجی، کاری تازه، مدرن، نو و بی سابقه خواهد بود. برای کارِ نو، نیاز به افرادی نو و تفکراتی نو داریم. در این تیم، آدم های باتجربه و کارآمد هم حضور دارند و بخشی از این پازل خواهند بود. فدراسیون داری در این سال ها کاملاً غلط جلو رفت و مدل مطلوب، تغییر وضع موجود است. این دردِ مشترک، درمانِ مشترک می طلبد و افرادی که این فاکتورها را دارند، خیرِ مشترک به فوتبال ایران می رسانند. از تجربیاتِ پرهزینه دوری کنیم، ورود ناکارآمدها را محدود کنیم. با ذره بین دنبال افرادی باشیم که به فعالیتِ تیمی اعتقاد دارند و خودشان هم تیم داشته باشند.

افرادی که کارآمدی دارند و مسئولیت پذیرند. در عینِ تعامل به مسئولیتِ دوطرفه معتقدند. باتوجه به شرایط بحرانی و اسفباری که در تاریخ فوتبال ایران کم سابقه یا بی سابقه است، باید به این تصمیم برسیم. تصمیمی با رگه های عقلانی که کمترین خطا را دارد و گرایش به نخبه گرایی دارد. آیا بیست وپنجم اسفندماه امسال به این نقطه خواهیم رسید؟

مدیرمسئول و سردبیر روزنامه ایران ورزشی