چه تفاوتی بین گرمایش جهانی و تغییرات اقلیمی وجود دارد؟ - گیگابلاگ

در 18 آگوست 2019، مراسم ترحیمی به خاطر از دست رفتن اولین یخچال طبیعی در اثر تغییرات اقلیمی، در ایسلند برگزار گردید. یخچال متوفی، Okjökull نام داشت و یک بدنه یخی تاریخی بود که 38 کیلومتر مربع از ارتفاعات ایسلند را پوشش می داد. هرچند که مدت ها از دوران شکوه و جلال آن می گذرد. این یخچال در سال 2014 به یک پانزدهم میزان سابقش رسید و جایگاه خود را به عنوان یک یخچال رسمی از دست داد. به احترام این یخچال از دست رفته، یک پلاک تدارک دیده شد و در مراسم غم انگیز نصب این پلاک، حدود 100 نفر از جمله کوهنوردان، دانشمندان و کاترین یاکوبسدوتیر (Katrin Jakobsdottir)، نخست وزیر ایسلند برای ادای احترام به آن حضور داشتند. خانم نخست وزیر در مصاحبه با مطبوعات هشدار داد که اگر فرایند فعلی ادامه یابد، کشورش در آینده نزدیک تعداد بیشتری از یخچال های نمادین خود را از دست خواهد داد.

شواهد تکان دهنده هستند؛ به طوری که انتشار گازهای گلخانه ای و دیگر فعالیت های انسانی در حال ایجاد تغییراتی بنیادین در سیاره ای هستند که در آن زندگی می کنیم. به همین علت، فصل آتش سوزی های کالیفرنیا طولانی تر شده؛ ذوب لایه منجمد خاک، زیرساخت های روسیه را بی ثبات نموده است و بسیاری از یخچال های طبیعی جهان به سرعت در حال پسرفت هستند.

با افزایش نگرانی های عمومی نسبت به این قضایا، دو اصطلاح وارد واژگان ما شد: تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی. با اینکه این دو اصطلاح اغلب مترادف در نظر گرفته می شوند، اما از نظر معنایی متفاوت هستند.

اقلیم و هوا

پیش از هر چیز بهتر است به دو واژه دیگر بپردازیم و تفاوت آن ها را تعیین کنیم: اقلیم و هوا. هوا به شرایط کوتاه جوی در گوشه ای خاص از جهان گفته می گردد؛ رطوبت، دما، سرعت باد، فشار اتمسفر و قابلیت دید، همگی از جمله عواملی هستند که شرایط هوا را در لحظه ای خاص از زمان تعیین می نمایند. به عبارت دیگر، هوا خیلی دوام ندارد و در طی روزها، ساعت ها و حتی دقیقه ها، خود را نشان می دهد. در نتیجه به سرعت تغییر می نماید و به همین علت است که ما دائماً در پی به روزرسانی اطلاعات آب وهوایی خود هستیم. در واقع زمانی که شما پرس وجو می کنید که آیا قرار است در یک روز تعیین، در شهرتان باران ببارد یا خیر، راجع به شرایط هوا صحبت می کنید.

اقلیم، با هوا تفاوت دارد و حوزه گسترده تری را دربر می گیرد. اساساً، اقلیم نشان دهنده میانگین ها و فرایندهای آ ب وهوایی یک منطقه در بلندمدت است که اغلب به وسیله ده ها سال مشاهدات دقیق به دست می آید. با توجه به تفاوت در مقیاس اقلیم و هوا، می توان گفت که تغییر اقلیم بسیار آهسته تر از تغییر هوا است. هرچند که اقلیم نیز دستخوش تغییر می گردد. به طور میانه، همه اقلیم های منطقه ای جهان، چیزی را تشکیل می دهد که دانشمندان از آن به عنوان تغییرات اقلیمی یاد می نمایند و می تواند درست مشابه مؤلفه های منطقه ای، در گذر زمان دچار نوسان و تغییر گردد.

با این اوصاف، تغییرات اقلیمی به چه معنا است؟ طبق یک تعریف جامع، تغییرات اقلیمی شامل هر نوع نوسان بلندمدتی است که در یک یا چند متغیر اقلیمی نظیر میانگین بارندگی در یک منطقه رخ دهد. توجه داشته باشید که این مسئله هم برای اقلیم های منطقه ای و هم اقلیم جهانی صدق می نماید. به عنوان مثال می توان گفت که اروپای شمالی شاهد افزایش چشمگیر طوفان های باران بود و این فرایند تا دهه ها ادامه یافت. این سناریوی فرضی، مثالی از تغییرات اقلیمی منطقه ای است، بدون اینکه توجهی به رخدادهای سایر نقاط جهان شده باشد. از طرف دیگر، گرمایش جهانی، اتفاقی در سطح جهان است و در اصل به افزایش میانگین دمای سطح کره زمین اشاره دارد که در حال حاضر قطعاً رو به افزایش است.

طبق گزارش اداره ملی اقیانوسی و جوی آمریکا (NOAA)، در فاصله های سال های 1880 تا 2016، میانگین دماهای سطحی زمین حدود 0/95 درجه سانتی گراد افزایش یافته است. با اینکه شاید این تغییر چندانی به نظر نرسد، اما حتی فقط چند درجه تغییر دما می تواند، تأثیرات گسترده ای در پی داشته باشد. پانزده هزار سال پیش، در یک عصر یخبندان، دمای کره زمین فقط پنج درجه سانتی گراد سردتر از دمای امروز بود؛ با این حال همین دما برای اینکه یک سوم از سطح زمین را با یخ بپوشاند، کفایت می کرد. نکته اصلی اینجا است که گرمایش جهانی، شکلی از تغییرات اقلیمی است؛ هرچند تغییرات اقلیمی همواره خود را به شکل گرمایش جهانی نشان نمی دهد.

یک مشکل بی سابقه

با اینکه شاید عجیب به نظر برسد، اما گرمایش اخیر که در اثر انتشار گازهای گلخانه ای به وجود آمده است، احتمالاً می تواند باعث افزایش سیل و خشکسالی گردد. در حالی که هم اکنون منطقه ها خاصی در سراسر جهان بارندگی بیشتری دریافت می نمایند، خاک بعضی از منطقه ها خشک تر جهان در حال از دست دادن بخش زیادی از رطوبت خود هستند. دکتر ناتان استایگر (Nathan Steige)، دانشمند علوم جوی دانشگاه کلمبیا، تأثیراتی را که تغییرات اقلیمی روی تمدن های انسانی داشته اند و همچنان دارند، مورد مطالعه قرار داده است و می گوید:

به لحاظ تاریخی، جوامع گذشته بیش از همه، تحت تأثیر همان نوع حوادث ناگوار اقلیمی بوده اند که امروزه نیز رخ می دهد: گرما و سرمای طولانی و شدید، خشکسالی و سیلاب. این تغییرات اقلیمی در گذشته اتفاق می افتاد، بدون اینکه انسان ها نقشی در وقوع آن داشته باشند؛ هرچند گاهی اوقات انسان ها با سوءمدیریت در محیط زیست شان، این تغییرات اقلیمی مخرب را تشدید می کردند. فرسایش خاک ناشی از کشاورزی، یکی از عواقب همین سوءمدیریت به شمار میرود. منطقه های که خاک های ضخیم و غنی خود را از دست می دهند، در زمان خشکسالی بیشتر مستعد نابودی هستند؛ به این ترتیب شرایط خشکسالی وخیم تر از قبل می گردد.

ناتان استایگر و همکارانش در سال 2019، مقاله ای را در مجله Nature منتشر کردند و در آن از هسته های یخی، نمونه های مرجانی، سوابق تاریخی و سایر شواهد استفاده کردند تا تاریخچه تغییرات کوچک و بزرگ اقلیمی در دو هزار سال گذشته را مورد آنالیز قرار دهند. در این بازه زمانی، چندین دوره ناهنجار مانند ناهنجاری اقلیمی قرون وسطایی مشاهده شد که از 800 تا 1200 سال قبل از میلاد ادامه داشت. بیشتر این شواهد، ماهیت منطقه ای داشتند. با این حال استایگر و همکارانش متوجه شدند، گرم ترین دوره در طول 2000 سال گذشته که دماهای جهانی به طور کامل سیر صعودی پیدا کردند و 98 درصد از کره زمین را تحت تأثیر قرار دادند، اواخر قرن بیستم بوده است.

به طور خلاصه، در طول بیش از 20 قرن تاریخ بشر، نیاکان ما هرگز مجبور به تحمل هیچ پدیده اقلیمی ای نبوده اند که به میزان تغییرات اقلیمی جهانی امروز، تأثیرات جهانی و هشداردهنده داشته باشد. واقعاً ما خوش شانس نیستیم؟